77 ΧΡΟΝΙΑ ΓΟΥΟΛΤ ΝΤΙΣΝΕΙ

Σαν σήμερα, πριν από 77 χρόνια ιδρύεται από τον Γουόλτ Ντίσνεϊ και τον αδελφό του Ρόι η «Εταιρία Γουόλτ Ντίσνεϊ», ο μετέπειτα κολοσσός της παγκόσμιας ψυχαγωγίας. Τα στούντιο κινουμένων σχεδίων των αδελφών Ντίσνεϊ («Disney Brothers Cartoon Studio»), όπως ονομάστηκαν το 1923, στήθηκαν αρχικά σε ένα εγκαταλειμμένο γκαράζ στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας. Ήταν μόνο η αρχή της τεράστιας βιομηχανίας που φέρει το όνομα του πιο γνωστού παραμυθά όλων των εποχών, ήρωες του οποίου έχουν γίνει συνώνυμα του καρτούν.


Ο θαυμαστός κόσμος των καρτούν
Στις 16 Οκτωβρίου 1923 ιδρύεται το πρώτο στούντιο κινουμένων σχεδίων στο Χόλιγουντ από τον Γουόλτ Ντίσνεϊ. Ο Ντίσνεϊ μετακόμισε στο Λος Άντζελες από το Κάνσας Σίτι για να συνεργαστεί με την εταιρία της Μάργκαρετ Γουίνκλερ, σημαντικής μορφής στην ιστορία των αμερικανικών καρτούν την εποχή του βωβού κινηματογράφου. Το συμβόλαιο αφορούσε τη διανομή της σειράς «Κωμωδίες της Αλίκης» («Alice Comedies») του Ντίσνεϊ και ήταν βασισμένη στο γνωστό παραμύθι «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» του Λιούις Κάρολ. Στη σειρά πρωταγωνιστούσαν, εκτός από κινούμενα σχέδια, και μια ηθοποιός που ενσάρκωνε την Αλίκη και έμπλεκε σε κάθε λογής περιπέτειες τις οποίες έστηναν πανούργα καρτούν.

Μίκι Μάους και Ντόναλντ Ντακ

Ο Μίκυ Μάους γεννήθηκε ως Μόρτιμερ αλλά γρήγορα άλλαξε όνομα. Αργότερα Μόρτιμερ ονομάστηκε ο αντίζηλος του Μίκυ. Δημιουργοί του ήταν ο Γουόλτ Ντίσνεϊ και ο Ουμπ Άιβερκς. Ο διάσημος ποντικός πρωτοεμφανίστηκε σε δύο μικρές βωβές ταινίες στα μέσα του 1928, αλλά γνώρισε την επιτυχία με το «Ατμόπλοιο Γουίλι» («Steamboat Willie»), η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων με ήχο.

Στη συνέχεια, οι «Παραγωγές Γουόλτ Ντίσνεϊ» («Walt Disney Production»), όπως μετονομάστηκε η εταιρία το 1929, δημιούργησαν τη σειρά κινουμένων σχεδίων «Silly Symphonies». Η μικρής διάρκειας ταινία «Λουλούδια και Δέντρα» της σειράς, που έκανε πρεμιέρα στις αίθουσες στις 30 Ιουλίου 1932, έφερε πολλές πρωτιές στην εταιρία: Ήταν το πρώτο έγχρωμο καρτούν που χρησιμοποίησε το νέο σύστημα έγχρωμης εικόνας (3-strip Technicolor) και η πρώτη ταινία του Ντίσνεϊ που κέρδισε βραβείο Όσκαρ Κινουμένων Σχεδίων.

Ο Ντίσνεϊ, μέχρι το 1966 που πέθανε, είχε τιμηθεί με 25 Όσκαρ, ενώ 59 από τις παραγωγές του είχαν προταθεί για τα βραβεία, ρεκόρ που δεν έχει καταρριφθεί ως σήμερα. Το τελευταίο Όσκαρ του απονεμήθηκε μετά θάνατον το 1968 για την ταινία που πρωταγωνιστούσε ο Γουίνι το αρκουδάκι, αγαπημένος ήρωας των παιδιών.

Από τη σειρά των Silly Symphonies έκανε ντεμπούτο και μια άλλη διασημότητα, ο Ντόναλντ Ντακ, σχεδιαστές του οποίου ήταν οι Αρτ Μπάμπιτ και Ντικ Χουέμερ. Ο γκρινιάρης και όχι και τόσο στοργικός θείος Ντακ έπαιξε σε πολλές ταινίες του Ντίσνεϊ.

Την αναγνώριση ωστόσο έλαβε το 1943 με το αντιναζιστικό φιλμ «Το πρόσωπο του Φύρερ» («Der Feuhrer's Face»), που κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας κινουμένων σχεδίων το 1943 και έγινε το μοναδικό φιλμ με πρωταγωνιστή τον Ντόναλντ Ντακ που τιμήθηκε με Όσκαρ.

Αμέτρητες είναι οι επιτυχίες που δημιούργησαν τα στούντιο Ντίσνεϊ. «Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι» (1937), «Πινόκιο» (1940), «Φαντασία» (1940), «Ντάμπο» (1941), «Μπάμπι» (1942), «Σταχτοπούτα» (1950), «Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» (1951), «Λαίδη και Αλήτης» (1955) είναι μερικές από τις ταινίες που τιμήθηκαν με βραβεία ή με υποψηφιότητες.

Η «Χιονάτη» και η «Φαντασία», μάλιστα, έχουν συμπεριληφθεί στη λίστα με τις 100 σημαντικότερες αμερικανικές ταινίες όλων των εποχών, με την πρώτη να κατατάσσεται στο νούμερο 49 και τη δεύτερη στο 58.

Αναδρομή στο Παρελθόν

Στα νεότερα χρόνια, πολλοί ήταν αυτοί που προσπάθησαν να 'ζωντανέψουν' τα σκίτσα. Οπτικά παιχνίδια και εφευρέσεις, όπως το φενακιστοσκόπιο (1832), το ζωοτρόπιο (1834), το ξεφύλλισμα βιβλίου με εικόνες (1868) και το πραξινοσκόπιο (1877), σχεδιάστηκαν με αυτόν τον σκοπό.

Ένας από τους ανθρώπους που συνέβαλε σημαντικά στη γέννηση του κινηματογράφου κινουμένων σχεδίων ήταν ο Γάλλος Σαρλ Εμίλ Ρεϊνό. Ο Ρεϊνό εκτός από το πραξινοσκόπιο εφηύρε και το Οπτικό Θέατρο, ένα σόου οπτικών εικόνων που δημιουργούσε την ψευδαίσθηση της κίνησης με τη βοήθεια καθρεπτών.

Η πρώτη δημόσια προβολή των ταινιών του πραγματοποιήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1892 στο μουσείο Γκρεβέν στο Παρίσι. Το σόου διαφημίστηκε ως Pantomimes Lumineuses και περιελάμβανε τρεις 15λεπτες ταινίες που αποτελούνταν από 300 έως 700 ζωγραφισμένες εικόνες.

Το πρώτο φιλμ κινουμένων σχεδίων ήταν το «Humorous Phases of Funny Faces» (1906) του Αμερικανού Τζέιμς Σιούαρτ Μπλάκτον. Είχε διάρκεια τριών λεπτών και έδειχνε το χέρι ενός καρτουνίστα να ζωγραφίζει με κιμωλία πρόσωπα, τα οποία ζωντάνευαν. Ωστόσο, η «Φαντασμαγορία» που σκηνοθέτησε ο Γάλλος Εμίλ Κολ το 1908 θεωρείται η πρώτη κανονική ταινία κινουμένων σχεδίων.

Ο Ρώσος Λαντισλάς Στάρεβιτς ήταν από τους πρώτους που εισήγαγε την τεχνική stop motion στις ταινίες του. Οι ήρωες του ήταν νεκρά ζώα και έντομα τα οποία χρησιμοποιούσε ως μαριονέτες (puppet animation).

Ένας από τους πιο παραγωγικούς και καινοτόμους δημιουργούς καρτούν ήταν ο Γουίνσορ ΜακΚέι, ο οποίος θεωρείται και πατέρας των κινουμένων σχεδίων. Επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους, όπως τον Γουόλτ Ντίσνεϊ, και η ταινία «Γκέρτι ο Δεινόσαυρος» που γύρισε το 1914 έγινε παγκόσμια επιτυχία.

Ήταν η πρώτη φορά που εμφανιζόταν ένας πραγματικός χαρακτήρας καρτούν. Ο αξιαγάπητος Γκέρτι, που ανήκει κι αυτός στον βωβό κινηματογράφο, υπάκουε πλήρως στις εντολές του ΜακΚέι οι οποίες εμφανίζονταν γραπτώς στη σκηνή. Σε έρευνα που έγινε το 1994, ο «Γκέρτι» πήρε την 6η θέση μεταξύ των 50 πιο σημαντικών καρτούν όλων των εποχών.

Η Γερμανίδα Λότε Ράινινγκερ είναι η κυριότερη εκπρόσωπος της «animation silhouette», μιας τεχνικής που χρησιμοποιεί επίπεδες μαύρες φιγούρες από χαρτόνι. Η τεχνοτροπία της ενέπνευσε κι άλλους δημιουργούς σε διάφορες περιοχές του κόσμου, από τον Καναδά μέχρι την Ιαπωνία.

Η ταινία της «Οι περιπέτειες του πρίγκιπα Άχμεντ» (1926), μια συλλογή ιστοριών από τις «Χίλιες και μία νύχτες», είναι η παλαιότερη μεγάλου μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων που σώζεται.

Ελληνικά καρτούν

Η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων ήταν «Ο Ντούτσε αφηγείται», διάρκειας 6,5 λεπτών. Δημιουργήθηκε το 1942 από τον σκιτσογράφο Σταμάτη Πολενάκη, ο οποίος χρησιμοποίησε την τεχνική papier decoupe.

Πρόκειται για μια αντιφασιστική σάτιρα, με πρωταγωνιστή τον Ντούτσε. Ο ιταλός κατακτητής περιαυτολογεί για τις πολεμικές επιτυχίες του στην Ελλάδα, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, γεγονός που ο θεατής αντιλαμβάνεται παρακολουθώντας την ταινία.

Το 1971 η ταινία μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων «Σσσστ!» του Θόδωρου Μαραγκού κέρδισε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Η ταινία παρουσίαζε τη ζωή της εποχής, χρησιμοποιώντας κινούμενα σχέδια και φωτογραφίες.

Ο σκιτσογράφος Αλέκος Παπαδάτος σκηνοθέτησε το 1987 την ταινία «Το τζιτζίκι και το μυρμήγκι», μια μεταφορά του μύθου του Αισώπου, κερδίζοντας το βραβείο καλύτερης ταινίας ειδικής τεχνικής στο Φεστιβάλ Δράμας (1988).

Από τις πιο πετυχημένες και ακριβοπληρωμένες ελληνικές σειρές κινουμένων σχεδίων είναι η «Πανδώρα και Πλάτωνας» (2000) της εταιρίας κινουμένων σχεδίων «Artoon», η οποία ιδρύθηκε από τον Νίκο Βεργίτση και τον Γιώργο Νικολούλια. Περιλαμβάνει 26 επεισόδια και έχει κυκλοφορήσει σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και στις ΗΠΑ.

Πρόκειται για την ιστορία του Πλάτωνα και της Πανδώρας, των δύο τελευταίων φραουλόπουλων, ενός μυθικού είδους πουλιών που ζουν πολλά χρόνια και είναι προικισμένα με ανθρώπινη νοημοσύνη και λαλιά.

Στις 3 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε το Διεθνές Φεστιβάλ και Φόρουμ Κινουμένων Σχεδίων που πραγματοποιήθηκε και φέτος στη Σύρο. Η διοργάνωση είναι της Πλατφόρμας-Εταιρείας Αστικού Πολιτισμού και του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Ερμούπολης, ενώ η παραγωγή της εταιρίας mscomm. Το Μέγα Βραβείο δόθηκε στις «Δίδυμες της οδού Ηλιοβασιλέματος» (κούκλες puppets) των Μαρκ Ρίμπας και Άννα Σολάνας από την Ισπανία.